Przedsiębiorstwa europejskie mierzą się z koniecznością jednoczesnego spełnienia wymogów dwóch kluczowych regulacji – dyrektywy NIS 2 oraz RODO. Pomimo że obie skupiają się na bezpieczeństwie informacji, znacząco różnią się zakresem i podejściem. Skuteczne połączenie tych wymogów w jednolitą strategię bezpieczeństwa staje się priorytetem dla wielu organizacji.

Istota dyrektywy NIS 2 i RODO

Dyrektywa NIS 2 (Network and Information Systems Directive 2) stanowi unijny akt prawny nakładający obowiązek wdrożenia odpowiednich zabezpieczeń sieci i systemów informatycznych przez podmioty kluczowe i ważne. Zastępuje pierwotną dyrektywę NIS z 2016 roku, jednocześnie znacznie poszerzając zakres podmiotowy regulacji i zaostrzając wymagania dotyczące cyberbezpieczeństwa.

Z kolei RODO (Rozporządzenie o Ochronie Danych Osobowych), funkcjonujące od 2018 roku, skupia się wyłącznie na ochronie danych osobowych. Wprowadza kompleksowe wymogi związane z przetwarzaniem takich danych, włączając w to konieczność implementacji adekwatnych środków technicznych i organizacyjnych.

Obszary wspólne obu regulacji

Mimo odmiennych celów regulacji, możemy zidentyfikować liczne obszary, w których ich wymogi nakładają się na siebie:

1. Podejście bazujące na ryzyku – zarówno NIS 2, jak i RODO wymagają przeprowadzenia szczegółowej analizy ryzyka jako fundamentu do implementacji odpowiednich środków bezpieczeństwa.
2. Obowiązek raportowania incydentów – obydwa akty prawne nakładają wymóg informowania właściwych organów o zaistniałych naruszeniach, choć określają różne terminy i zakresy takich zgłoszeń.
3. Konieczność wdrożenia środków technicznych i organizacyjnych – obie regulacje zobowiązują do wprowadzenia adekwatnych mechanizmów zabezpieczających dane i systemy.
4. Odpowiedzialność kierownictwa wyższego szczebla – NIS 2 ustanawia bezpośrednią odpowiedzialność kadry zarządzającej za nieprzestrzeganie przepisów, co znacząco upodabnia ją do modelu odpowiedzialności funkcjonującego już w RODO.

Fundamentalne różnice regulacyjne

Pomimo wspomnianych podobieństw, między obiema regulacjami występują zasadnicze różnice:

1. Zakres podmiotowy – RODO obejmuje wszystkie podmioty przetwarzające dane osobowe, podczas gdy NIS 2 dotyczy wyłącznie tzw. podmiotów kluczowych i ważnych działających w określonych sektorach gospodarki.
2. Przedmiot ochrony – RODO koncentruje się na zabezpieczeniu danych osobowych, natomiast NIS 2 kładzie nacisk na całościowe bezpieczeństwo sieci i systemów informatycznych.
3. Ramy czasowe zgłaszania incydentów – zgodnie z NIS 2 wstępne zgłoszenie incydentu powinno nastąpić w ciągu 24 godzin, natomiast RODO przewiduje na to 72 godziny.
4. System sankcji – maksymalne kary finansowe przewidziane w NIS 2 wynoszą 10 mln euro lub 2% światowego obrotu, co odpowiada niższemu progowi sankcji określonemu w RODO.

Strategia efektywnego łączenia wymogów

Skuteczne zarządzanie zgodnością z obiema regulacjami wymaga przemyślanego, strategicznego podejścia. Poniżej przedstawiam najważniejsze kroki, które warto podjąć:

Kompleksowa analiza ryzyka

Zamiast realizować oddzielne analizy ryzyka dla RODO i NIS 2, należy stworzyć całościowy model uwzględniający zarówno zagrożenia dla danych osobowych, jak i ogólnego bezpieczeństwa informatycznego. Sprawdzone metodyki, takie jak ISO 27005 czy standardy NIST, mogą posłużyć jako solidna podstawa takiego podejścia.

Spójna dokumentacja bezpieczeństwa

Systematyczny przegląd i aktualizacja dokumentacji stanowią niezbędny element zapewnienia zgodności. W tym zakresie rekomendujemy:

• Połączenie polityk bezpieczeństwa informacji z dokumentacją ochrony danych osobowych
• Stworzenie ujednoliconych procedur reagowania na incydenty bezpieczeństwa
• Prowadzenie zintegrowanego rejestru zabezpieczeń

Jednolity system zarządzania incydentami

Implementacja spójnego procesu zarządzania incydentami umożliwi efektywne wypełnienie obowiązków raportowych wymaganych przez obie regulacje. Najistotniejsze elementy takiego procesu to:

• Centralny punkt przyjmowania zgłoszeń o incydentach w organizacji
• Precyzyjne kryteria klasyfikowania incydentów z perspektywy wymogów NIS 2 i RODO
• Gotowe wzory powiadomień dla właściwych organów nadzorczych
• Klarowne ścieżki eskalacji respektujące zróżnicowane terminy zgłoszeń

Efektywny podział kompetencji i odpowiedzialności

W przeciwieństwie do RODO, które w określonych przypadkach wymaga wyznaczenia Inspektora Ochrony Danych (IOD), dyrektywa NIS 2 nie nakłada obowiązku powołania dedykowanej osoby odpowiedzialnej za cyberbezpieczeństwo. Niemniej jednak, warto zadbać o:

• Systematyczną współpracę między zespołami odpowiedzialnymi za cyberbezpieczeństwo i ochronę danych
• Organizację wspólnych szkoleń podnoszących świadomość bezpieczeństwa
• Przejrzysty podział zadań przy zachowaniu efektywnych kanałów komunikacji

Całościowe podejście do bezpieczeństwa łańcucha dostaw

Obie regulacje podkreślają znaczenie zarządzania ryzykiem związanym z zewnętrznymi dostawcami. Zintegrowane podejście w tym obszarze powinno obejmować:

• Standardowe klauzule umowne dotyczące bezpieczeństwa informacji i ochrony danych
• Ujednolicone procesy weryfikacji i oceny dostawców
• Cykliczne audyty bezpieczeństwa uwzględniające wymagania wynikające z obu regulacji

Główne wyzwania integracyjne

Proces łączenia wymogów obu regulacji nieuchronnie wiąże się z pewnymi trudnościami, których świadomość pozwala na ich lepsze przezwyciężenie:

1. Rozproszony nadzór regulacyjny – za przestrzeganie RODO odpowiada Urząd Ochrony Danych Osobowych, natomiast nadzór nad realizacją dyrektywy NIS 2 sprawują sektorowe organy właściwe ds. cyberbezpieczeństwa.
2. Różne podejścia do oceny ryzyka – RODO skupia się przede wszystkim na prawach i wolnościach osób fizycznych, podczas gdy NIS 2 priorytetowo traktuje zapewnienie ciągłości działania systemów informatycznych.
3. Odmienności w zasięgu terytorialnym – RODO obejmuje swoim działaniem również podmioty spoza UE oferujące towary lub usługi na terenie Unii, natomiast NIS 2 koncentruje się głównie na podmiotach prowadzących działalność w UE.

Wymierne korzyści zintegrowanego podejścia

Spójne zarządzanie zgodnością z obiema regulacjami przynosi organizacjom szereg istotnych korzyści:

• Racjonalizacja wydatków – wyeliminowanie powielających się działań i optymalizacja inwestycji w obszarze bezpieczeństwa
• Zwiększony poziom ochrony – kompleksowe ujęcie bezpieczeństwa informacji znacząco podnosi skuteczność wdrożonych zabezpieczeń
• Usprawnienie procesów wewnętrznych – ograniczenie liczby procedur przekłada się na lepszą wydajność operacyjną
• Podwyższenie świadomości pracowników – ujednolicony przekaz dotyczący zagadnień bezpieczeństwa informacji w całej organizacji

Technologie wspomagające zgodność regulacyjną

Efektywne zarządzanie wymogami obu regulacji można znacząco usprawnić poprzez zastosowanie odpowiednich rozwiązań technologicznych:

1. Rozwiązania klasy GRC (Governance, Risk, Compliance) – umożliwiają kompleksowe zarządzanie ryzykiem i zgodnością w jednym systemie
2. Platformy SIEM (Security Information and Event Management) – zapewniają zaawansowane monitorowanie i szybką identyfikację incydentów bezpieczeństwa
3. Systemy inwentaryzacji zasobów IT – ułatwiają precyzyjne określenie systemów podlegających ochronie
4. Narzędzia do zarządzania łańcuchem dostaw – wspierają systematyczną ocenę ryzyka związanego ze współpracą z podmiotami zewnętrznymi

Realistyczny harmonogram wdrożenia

Kompleksowa implementacja zgodności z obiema regulacjami to proces złożony i czasochłonny. Rekomendowany harmonogram działań przedstawia się następująco:

1. Etap analizy wstępnej (1-2 miesiące)
   • Szczegółowe mapowanie wymagań obu regulacji
   • Identyfikacja istniejących luk w obecnych procesach i zabezpieczeniach
   • Opracowanie kompleksowego planu działania
2. Etap koncepcyjny (2-3 miesiące)
   • Tworzenie zintegrowanych polityk i procedur bezpieczeństwa
   • Precyzyjne określenie ról i zakresów odpowiedzialności
   • Selekcja optymalnych narzędzi wspierających
3. Etap implementacyjny (3-6 miesięcy)
   • Wdrażanie technicznych mechanizmów zabezpieczających
   • Przeprowadzenie cyklu szkoleń dla pracowników
   • Testowanie skuteczności procedur reagowania na incydenty
4. Etap doskonalenia ciągłego (proces permanentny)
   • Systematyczne przeglądy i audyty wewnętrzne
   • Bieżąca aktualizacja dokumentacji bezpieczeństwa
   • Ciągłe usprawnianie procesów na podstawie zdobytych doświadczeń

Konkluzje praktyczne

Efektywne połączenie wymogów dyrektywy NIS 2 i RODO stanowi niewątpliwie złożone wyzwanie, jednak przy zastosowaniu strategicznego podejścia może przynieść organizacji wymierne korzyści. Fundamentem sukcesu jest postrzeganie bezpieczeństwa informacji jako jednolitego, spójnego procesu, obejmującego zarówno ochronę danych osobowych, jak i kompleksowe cyberbezpieczeństwo. Integracja tych dwóch obszarów nie tylko upraszcza zarządzanie zgodnością, lecz także znacząco wzmacnia ogólną pozycję bezpieczeństwa organizacji.

Przedsiębiorstwa, które przemyślanie i metodycznie zharmonizują wymogi obu regulacji, zyskają lepsze przygotowanie na nieustannie ewoluujące zagrożenia cybernetyczne, jednocześnie skutecznie chroniąc prawa i wolności osób, których dane przetwarzają. W obliczu dynamicznie zmieniającego się krajobrazu regulacyjnego takie zintegrowane podejście przestaje być jedynie opcją, a staje się strategiczną koniecznością dla każdej nowoczesnej organizacji funkcjonującej na europejskim rynku.

Warto pamiętać, że proces dostosowania do wymogów regulacyjnych, choć początkowo pracochłonny, w dłuższej perspektywie przekłada się na zwiększoną odporność organizacji na incydenty bezpieczeństwa oraz buduje zaufanie wśród klientów i partnerów biznesowych.